เคยมีคนไข้มาพบหมอเพื่อตรวจฟันแล้วหมอตรวจเจอฟันผุ บ่อยมากที่คนไข้มักจะถามกลับมาว่า “หนูมีฟันผุด้วยเหรอคะ ไม่เห็นเคยปวดเลย” หรือ “ผมมีฟันผุด้วยเหรอครับ ไม่เห็นมีรูเลย” เดี๋ยวหมอจะมาเล่าลักษณะของฟันผุให้ฟังครับ

ก่อนที่จะเล่าว่าฟันผุ คืออะไร มาทำความรู้จักกับฟันทั้ง 32 ซี่ของเราแบบง่ายๆ กันก่อนครับ ฟันของเราเป็นเนื้อเยื่อแข็งที่เราใช้เคี้ยวอาหาร ฟันแต่ละซี่ จะประกอบด้วยชั้นนอกสุดคือเคลือบฟันหรือเคลือบรากฟัน แน่นอนว่าเคลือบฟันเป็นชั้นที่มีพื้นผิวแข็งที่สุดเนื่องจากมีแร่ธาตุสะสมอยู่เป็นจำนวนมาก ถัดมาด้านในเป็นชั้นเนื้อฟัน มีแร่ธาตุสะสมอยู่ร่วมกันกับเส้นใยโปรตีนชนิดต่างๆ ส่วนกลางฟันมีโพรงประสาทฟัน ซึ่งมีเส้นประสาทรับความรู้สึก เส้นเลือดและเซลล์ต่างๆ เรารู้สึกเสียวฟันหรือปวดฟันได้จากโครงสร้างฟันในชั้นนี้นั่นเองครับ

ฟันผุเป็นการสูญเสียแร่ธาตุของฟันจากการถูกละลายด้วยกรดที่สร้างขึ้นจากแบคทีเรีย เกิดเป็นโพรงหรือรูขึ้นในตัวฟัน ฟันผุสามารถเกิดขึ้นได้ทุกบริเวณของฟัน ทั้งตัวฟันและรากฟัน และสามารถเกิดขึ้นได้ทุกด้านของฟันทั้งด้านบดเคี้ยว ด้านข้างแก้ม ด้านลิ้น หรือด้านประชิด (บริเวณที่ฟัน 2 ซี่ชิดติดกันหรือระหว่างซอกฟันนั่นเอง)

ฟันผุจะเริ่มเกิดการสูญเสียแร่ธาตุที่ผิวฟันด้านนอกหรือชั้นเคลือบฟันก่อน เรียกว่าฟันผุระยะเริ่มต้น (initial caries) หรือฟันผุที่ชั้นเคลือบฟัน (enamel caries) ฟันผุระยะเริ่มต้นนี้ คนไข้มักไม่มีอาการปวดหรือเสียวฟัน ถ้ามองที่ผิวฟันอาจเห็นเป็นสีขาวขุ่นหรือสีเหลืองน้ำตาลอ่อนๆ

เมื่อฟันผุลุกลามลึกขึ้นเลยชั้นเคลือบฟันเข้าไปถึงชั้นเนื้อฟัน (dentin caries) เรียกได้ว่าเกิดเป็นรูฟันผุ (cavitated caries) ขึ้นแล้ว ฟันผุในระยะนี้จะลุกลามเป็นโพรงเร็วขึ้นกว่าฟันผุชั้นเคลือบฟัน เนื่องจากมีแร่ธาตุในชั้นเนื้อฟันน้อย ถ้ามองที่ฟันอาจสังเกตเห็นได้หลายแบบ เช่น เห็นรูบนตัวฟัน เห็นฟันมีลักษณะโปร่งแสงผิดปกติ หรืออาจไม่เห็นลักษณะผิดปกติใดๆเลย

ฟันผุในชั้นเนื้อฟันนี้ คนไข้อาจเริ่มรู้สึกเสียวฟันเมื่อโดนลม สัมผัสอาหารร้อนเย็น หรืออาหารหวาน หรืออาจไม่รู้สึกผิดปกติแต่อย่างใด ขึ้นอยู่กับระดับความลึกของฟันผุและความไวของเส้นประสาทรับความรู้สึกของคนไข้แต่ละราย

แล้วถ้าเราไม่เห็นฟันเป็นรูทั้งยังไม่เคยรู้สึกผิดปกติที่ฟันหมายความว่าเราไม่มีฟันผุใช่หรือไม่ และถ้าฟันผุลึกขึ้นเลยชั้นเนื้อฟันเข้าไปถึงโพรงประสาทฟันจะเป็นอย่างไร ติดตามได้ในตอนต่อไปครับ